ปัญหาท้องผูกระหว่างตั้งครรภ์เป็นหนึ่งในอาการที่อาจจะเกิดขึ้นบ่อย ๆ เพราะในขณะที่ตั้งครรภ์นั้นร่างกายของคุณแม่ทุกคนต้องพบกับการเปลี่ยนแปลง ทั้งเรื่องของฮอร์โมนและพฤติกรรมต่าง ๆ ซึ่งส่งผลให้เกิดอาการท้องผูกได้ง่าย และสิ่งหนึ่งที่สร้างความกังวลใจให้กับคุณแม่ตั้งครรภ์ที่มีปัญหาท้องผูกก็คือจะทานยาระบายตัวใดได้บ้าง ทานแลคตูโลส (Lactulose) ได้หรือเปล่า บทความนี้ Berlin GI Life มีคำแนะนำสำหรับคุณแม่ที่กำลังเจอปัญหานี้มาฝากค่ะ
ท้องผูกขณะตั้งครรภ์เป็นเรื่องปกติหรือเปล่า
อาการท้องผูกกับการตั้งครรภ์นั้นไม่ใช่เรื่องน่ากลัวหรือน่ากังวลใจจนเกินไปเลยค่ะ เพราะอาการท้องผูกนั้นสามารถเกิดขึ้นได้กับคุณแม่ทุกคน เนื่องจากในระหว่างที่ตั้งครรภ์ โดยเฉพาะในช่วง 3 เดือนแรก ฮอร์โมนโปรเจสเตอโรนจะเพิ่มมากขึ้นส่งผลให้กล้ามเนื้อในลำไส้คลายตัว อาหารและของเสียจึงเคลื่อนตัวจากลำไส้ได้ช้าลง ทำให้การขับถ่ายของคุณแม่ตั้งครรภ์เป็นไปได้ยากขึ้น
นอกจากนี้ในช่วงที่ตั้งครรภ์ คุณหมอมักจะแนะนำให้ทานวิตามิน หรือเสริมธาตุอาหารต่าง ๆ ที่จำเป็น ซึ่งวิตามินหรือธาตุอาหารบางชนิดเช่น ยาเม็ดธาตุเหล็ก จะส่งผลให้ท้องผูกได้ง่ายขึ้น และคุณแม่ส่วนใหญ่จะมีความกังวลไม่กล้าที่จะออกกำลังกาย มีการเคลื่อนไหวร่างกายที่ลดลง มีความเครียดหรือความกังวลต่าง ๆ เพิ่มมากขึ้น ซึ่งความเครียดความกังวล ตลอดจนการไม่ได้ออกกำลังกายตามปกติก็ส่งผลให้ท้องผูกได้ง่ายขึ้นอีกด้วย
การมีปัญหาท้องผูกในคุณแม่ตั้งครรภ์ จึงไม่ใช่เรื่องที่ผิดปกติ แต่ก็ไม่ใช่สิ่งที่เราจะวางใจหรือปล่อยปละละเลยได้ เพราะปัญหาท้องผูกหากปล่อยให้เรื้อรังนานเกิดไปอาจจะส่งผลต่อสุขภาพด้านอื่น ๆ เช่น ทำให้คลื่นไส้ อาเจียน ทำให้เกิดโรคริดสีดวง ดังนั้น หากมีปัญหาท้องผูกที่ค่อนข้างรุนแรงหรือเรื้อรังควรปรึกษาคุณหมอหรือหาแนวทางในการดูแลรักษาค่ะ
รู้ได้อย่างไรว่าคุณแม่ตั้งครรภ์กำลังมีอาการท้องผูกเรื้อรัง
อาการท้องผูก เป็นภาวะที่สามารถเกิดขึ้นได้ในคุณแม่ตั้งครรภ์ ซึ่งมีความแตกต่างจากอาการท้องผูกเรื้อรัง เพราะการมีภาวะท้องผูกเรื้อรังนั้น เป็นอาการที่มักจะส่งผลกระทบต่อสุขภาพด้านอื่น ๆ ทั้งนี้อาการท้องผูกเรื้อรังมีความแตกต่างจากอาการท้องผูกโดยทั่วไปคือ ระยะเวลาของอาการที่เกิดขึ้น โดยคุณแม่ที่มีปัญหาท้องผูกทั่วไป อาจจะมีอาการท้องผูกที่เกิดขึ้นไม่บ่อยนัก หรือมีอาการท้องผูกเกิดติดต่อกันเพียงไม่กี่วัน แต่ผู้ที่มีอาการท้องผูกเรื้อรัง จะมีการถ่ายอุจจาระน้อยกว่า 3 ครั้งต่อสัปดาห์ อุจจาระจะมีลักษณะเป็นก้อนแข็ง โดยอาจมีอาการถ่ายอุจจาระไม่ออกหรือถ่ายได้ไม่สุด ต้องใช้แรงเบ่งมาก ซึ่งอาการท้องผูกเรื้อรังอาจจะเกิดขึ้นอย่างต่อเนื่องเป็นระยะเวลานานกว่า 3 เดือน ทำให้รบกวนการใช้ชีวิตประจำวัน รู้สึกอึดอัด ไม่สบายตัว
ท้องผูกเรื้อรังระหว่างตั้งครรภ์ทานยาระบายได้หรือไม่
สำหรับคุณแม่ตั้งครรภ์ที่มีอาการท้องผูก และเริ่มพบว่าตนเองมีอาการท้องผูกเรื้อรัง สิ่งแรกที่ควรทำคือการปรับพฤติกรรม เช่น ดื่มน้ำเยอะ ๆ ทานผัก ทานผลไม้ และออกกำลังกาย แต่หากพยายามปรับพฤติกรรมในการใช้ชีวิตแล้ว แต่อาการท้องผูกยังไม่สามารถบรรเทาได้ การเลือกทานยาระบายที่มีความปลอดภัย ถือเป็นทางเลือกหนึ่งในการดูแลสุขภาพที่ทำได้
โดยควรเลือกทานยาระบายในกลุ่มที่ช่วยเพิ่มปริมาณอุจจาระ (bulk-forming laxatives) เช่น เมล็ดไซเลียม ฮัสก์ เพื่อเข้าไปช่วยเพิ่มไฟเบอร์ในร่างกายเป็นลำดับแรก หากยาระบายในกลุ่มนี้ไม่ได้ผล เนื่องจากอาการท้องผูกมีระดับความรุนแรงกว่านั้น ยาระบายในกลุ่มที่สามารถใช้ได้และมีความปลอดภัยสูงคือยาระบายในกลุ่มชนิดเพิ่มน้ำในลำไส้ (osmotic laxatives) เช่น การใช้แลคตูโลส ซึ่งมีคุณสมบัติเป็นพรีไบโอติกส์ ช่วยให้อุจจาระมีลักษณะอ่อนนุ่มและยังสามารถกระตุ้นให้ลําไส้ใหญ่มีการเคลื่อนไหวดีขึ้น
ยาระบาย Lactulose คืออะไร
แลคตูโลส (Lactulose) เป็นน้ำตาลชนิดโมเลกุลคู่ (disaccharide) ของฟรุกโตสและกาแลคโตส เป็นยาที่ออกฤทธิ์ ได้หลากหลายกลไก (multimechanism) สำหรับการรักษาอาการท้องผูกเรื้อรัง และช่วยปรับสมดุล ทำให้ร่างกายรักษาสมดุลการขับถ่ายในระยะยาว
Lactulose มีคุณสมบัติเป็น Prebiotic (พรีไบโอติกส์) เป็นสารอาหารที่สามารถกระตุ้นการเจริญเติบโตและการทำงานของ Probiotics (โพรไบโอติกส์) ซึ่งเป็นจุลินทรีย์ที่มีประโยชน์ต่อร่างกายได้ ไม่ดูดซึมและมีความเข้มข้นสูงที่บริเวณโพรงลำไส้เล็ก จึงสามารถดูดน้ำเข้ามาที่โพรงลำไส้เล็ก ทำให้อุจจาระนุ่มและช่วยเพิ่มการเคลื่อนตัวของลำไส้เล็ก
Lactulose จะถูกย่อยโดยแบคทีเรียหรือจุลินทรีย์ที่มีประโยชน์ต่อร่างกายในบริเวณลำไส้ใหญ่ ทำให้ได้เป็น กรดไขมันสายสั้น (short-chain fatty acid) จึงมีความเป็นกรดเพิ่มขึ้น ช่วยเพิ่มการดูดน้ำเข้ามาในโพรงลำไส้ใหญ่ ช่วยกระตุ้นการเคลื่อนตัวของลำไส้ ทำให้ขับถ่ายได้สะดวกขึ้น
คุณแม่ตั้งครรภ์ทานยาระบาย Lactulose ได้หรือไม่
โดยส่วนใหญ่แล้วคุณแม่ตั้งครรภ์จะมีความกังวลว่าการทานยาระบายเพื่อรักษาอาการท้องผูกจะเป็นอันตรายต่อเด็กทารกในครรภ์หรือเปล่า ซึ่ง Lactulose ยาระบายแก้ท้องผูกชนิดน้ำ สามารถใช้ได้กับกลุ่มผู้ตั้งครรภ์ คุณแม่ให้นมบุตร เพราะะมีความปลอดภัยในการใช้สูง ไม่ถูกดูดซึมเข้าสู่กระแสเลือด
ยาระบาย Lactulose จัดอยู่ในยาระบายกลุ่ม ยาระบายเพิ่มน้ำในลำไส้ (osmotic laxatives) ซึ่งยาในกลุ่มนี้ออกฤทธิ์ดึงน้ำไว้ในช่องลำไส้ใหญ่โดยวิธีออสโมซิส (osmosis) ช่วยให้อุจจาระนุ่มและผ่านสำไส้ใหญ่ได้ดีขึ้น เป็นยาระบายในกลุ่มนี้มีความปลอดภัยสูง (หากใช้ถูกวิธี) เหมาะสำหรับคุณแม่ตั้งครรภ์ที่มีปัญหาท้องผูกเรื้อรัง
แลคตูโลส (Lactulose) สรรพคุณและการออกฤทธิ์
ยาระบาย Lactulose 667 g/l เป็นยาน้ำที่มีรสชาติหวาน ทานง่าย มีสรรพคุณในการทำให้อุจจาระอ่อนนุ่ม โดยจะเริ่มเห็นผลการรักษาหลังรับประทานยา 1-2 วัน จากหลักฐานทางวิชาการพบว่า Lactulose ช่วยเพิ่มความถี่ของการถ่ายอุจจาระ ทำให้ลักษณะอุจจาระอ่อนนุ่มขึ้น และลดภาวะอุจจาระอัดแน่นได้ โดยมีปริมาณยาที่แนะนำในผู้มีภาวะท้องผูก ดังนี้
ผู้ใหญ่: 1-2 ช้อนโต๊ะต่อวัน และอาจเพิ่มปริมาณได้ถึง 4 ช้อนโต๊ะต่อวันถ้าจำเป็น
เด็ก: 1-3 ช้อนชาต่อวัน หรือตามแพทย์สั่ง
วิธีรับประทาน อาจผสมกับน้ำผลไม้ น้ำหรือนมก็ได้ ทั้งนี้ สตรีมีครรภ์ ผู้มีโรคประจำตัว ควรใช้ภายใต้คำแนะนำของแพทย์และเภสัชกร และห้ามใช้เป็นยาลดความอ้วนหรือยาลดน้ำหนักนะคะ
Lactulose มีผลข้างเคียงหรือเป็นอันตรายสำหรับคุณแม่ตั้งครรภ์หรือไม่
ยาระบายในกลุ่มนี้มีความปลอดภัยสูง ไม่ดูดซึมเข้ากระแสเลือด สามารถใช้ได้ทั้งในกลุ่มบุคคลทั่วไป เด็ก ผู้สูงอายุ และคุณแม่ตั้งครรภ์ ทั้งนี้ในส่วนของผลข้างเคียงหรืออาการไม่พึงประสงค์จากยานั้น เนื่องจาก Lactulose จะถูกย่อยโดยแบคทีเรียและทำให้เกิดแก๊สคาร์บอนไดออกไซด์ อาจพบอาการท้องอืด ท้องเฟ้อ และปวดเกร็งช่องท้องได้บ้างค่ะ
สรุป
ภาวะท้องผูกในคุณแม่ตั้งครรภ์ เป็นส่วนหนึ่งที่เกิดจากการเปลี่ยนแปลงทางด้านร่างกายของคุณแม่ ทางที่ดีที่สุดในการแก้ไขปัญหาท้องผูกคือการปรับพฤติกรรมทางธรรมชาติ โดยเน้นการทานอาหารที่มีไฟเบอร์สูง เพื่อสร้างกากใยในระบบลำไส้ ทานผัก ทานผลไม้ ดื่มน้ำและพยายามออกกำลังกาย หรือเคลื่อนไหวร่างกาย เพื่อช่วยให้ระบบต่าง ๆ ของร่างกายทำงานได้ตามปกติ
แต่หากการปรับพฤติกรรมไม่ได้ผล และอาการท้องผูกมีการเรื้อรัง ส่งผลกระทบต่อการใช้ชีวิต การใช้ยาระบายถือเป็นทางเลือกหนึ่งที่ช่วยได้ดี โดยควรเลือกยาระบายที่มีความปลอดภัยสูง ไม่มีการดูดซึมเข้ากระแสเลือด ไม่ส่งผลกระทบต่อทารกในครรภ์ ซึ่งยาระบาย Lactulose จัดอยู่ในกลุ่มที่มีความปลอดภัยสูง สามารถใช้ได้ทั้งกับเด็ก และคุณแม่ตั้งครรภ์อย่างปลอดภัยค่ะ
อย่างไรก็ตาม หากใช้ยาเพื่อช่วยบรรเทาอาการท้องผูกได้ดีแล้วก็อย่าลืมหันมาดูแลสุขภาพร่างกาย ปรับพฤติกรรมร่วมด้วย
สุขภาพดีเริ่มต้นที่ทางเดินอาหารค่ะ
Berlin GI Life
